De Boekenmolen – Alex Alsemgeest

Alex Alsemgeest – boekwetenschapper en winnaar van de dr. P.A. Tiele-Stichting Scriptieprijs 2017 – vertelt waarom Zweden zijn favoriete locatie is voor boekhistorisch onderzoek.

Waar werk je momenteel aan/waar zou je het liefst mee aan de slag willen gaan?

Nadat mijn masterthesis over Nederlandse boeken in Zweedse collecties een aantal weken geleden werd beloond met de Tiele-scriptieprijs, kreeg ik van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging de vraag of ik meer zou willen vertellen over mijn onderzoek.

Boeken belanden nooit bij toeval in een collectie. Er is meestal een duidelijke historische verklaring voor waarom ze wel in de ene en niet in de andere collectie zijn te vinden. In mijn masterthesis heb ik geprobeerd om te laten zien hoe Nederlandse boeken in 17e en 18e-eeuwse Zweedse collecties inzicht kunnen bieden in onderliggende patronen van culturele uitwisseling tussen beide landen. Daarvoor ben ik in de zomer van 2016 een aantal maanden naar het noorden vertrokken en heb ik zo’n drieduizend exemplaren uit vijf verschillende Zweedse collecties beschreven in de STCN. Aan de hand van materiële aspecten van deze exemplaren (band, decoratie, maculatuur, provenance, typografie, aantekeningen en alle andere denkbare productie-, handels- en gebruikerssporen) heb ik in kaart gebracht hoe deze boeken in de Zweden zijn beland. Vervolgens heb ik de bibliografische en materiële data samengevoegd tot een verhaal waarin de gedeelde geschiedenis van Nederland en Zweden vanuit boekhistorisch perspectief wordt benaderd.

Natuurlijk kun je in een scriptie niet meer dan een aanzet geven tot de beschrijving van grote culturele netwerken. Er zijn nog veel vragen open en ik zou graag verder gaan met dit onderzoek. Al tijdens het onderzoek voor mijn scriptie heb ik samen met collega’s van de Universiteitsbibliotheek van Uppsala, en met steun van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, een plan ingediend om de 18e-eeuwse bibliotheek van de Zweeds-Nederlandse industrieel en entomoloog Charles De Geer, Baron van Leufsta (1720-1778) te ontsluiten. Met succes, want deze week vertrek ik naar Zweden om voor een half jaar aan de slag te gaan in Leufsta.

Charles De Geer is een interessant figuur. Niet alleen omdat hij afkomstig is uit een befaamd Zweeds-Nederlands geslacht, en omdat hij als aristocraat, industrieel en naturalist vervlochten was met verschillende aspecten van de politiek, economie en wetenschap, maar ook omdat hij op basis van Nederlandse kranten en tijdschriften zijn boeken bestelde bij Luchtmans in Leiden. De Geer is een sleutelfiguur in de overdracht en uitwisseling van kennis tussen Nederland en Zweden. Zijn collectie van circa 8500 banden zal nu volledig ontsloten worden in de STCN, de Zweedse nationale catalogus Libris, het erfgoedplatform Alvin en de provenancedatabase ProBok. Op termijn worden Nederlandse unica via Delpher digitaal beschikbaar gesteld.

De wereld houdt natuurlijk niet op bij Leufsta (al voelt het wel zo als je daar eenmaal bent…). Andere collecties in Zweden zijn voor mijn onderzoek minstens zo interessant. Het barokke kasteel Skokloster aan de rand van Mälaren bijvoorbeeld, de collecties van universiteitsbibliotheken in Uppsala in Lund, maar ook de theologische collecties van de stiftbibliotheken in onder meer Västerås, Växjö en Linköping. Er is nog veel te doen!

Boeken belanden nooit bij toeval in een collectie. Boekwetenschappers ook niet. Het mag duidelijk zijn dat ik in mijn element ben als ik het over Zweden heb. Er is niets mooiers dan met een glas vlierbloesemlimonade in mijn hand, aan de rand van een spiegelglad meer een hap uit een kaneelbol te nemen, terwijl aan de overkant een eland opkijkt en ziet dat het goed is. Wekelijkse updates met vondsten en verhalen staan op mijn website.

De volledige tekst van de scriptie Dutch connections in Swedish collections: a material approach to the Dutch-Swedish book trade is hier te vinden.